Sâm Ngọc Linh: Công dụng, cách dùng, phân biệt thật giả

Sâm Ngọc Linh là cái tên rất nổi tiếng trong thời gian gần đây, một loại sâm đặc hữu của Việt Nam được đánh giá tốt hơn cả sâm Hàn Quốc và sâm Triều Tiên. Vậy sâm Ngọc Linh có gì đặc biệt, nó có công dụng như thế nào, cách sử dụng ra sao… Tất tần tật thông tin về loại quốc bảo sâm này sẽ được Aloola.vn cung cấp đầy đủ trong bài viết này.

Sâm Ngọc Linh là gì?

Sâm Ngọc Linh là loài nhân sâm được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1973 tại đỉnh núi Ngọc Linh, thuộc địa phận tỉnh Kon Tum, Việt Nam. Đó là lý do vì sao nó có tên là sâm Ngọc Linh, hay sâm Việt Nam,  Panxa vietnamensis. Một số tên gọi khác nhưng ít phổ biến hơn là sâm Trúc, sâm Khu Năm (K5).

Hiện nay sâm Ngọc Linh còn được phát hiện tại vùng Đông Bắc Châu Á, nhưng đỉnh núi Ngọc Linh vẫn là nơi sở hữu lượng lớn nhất sâm dây mọc tự nhiên. Với việc sở hữu hàng loạt thành phần quý giá, đem đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, sâm dây Ngọc Linh được xếp vào top 20 loài sâm quý hiếm nhất trên thế giới. Nó cũng được xem là quốc bảo sâm của Việt Nam.

Hình ảnh sâm Ngọc Linh Việt Nam

Hình thể và điều kiện sinh sống của sâm Ngọc Linh

Sâm Việt Nam có bề ngoài khá giống với sâm Triều Tiên với thân màu lục, hơi tím, nhỏ, mọc đứng, đường kính của thân tầm 4-8mm. Nhưng một điểm nổi bật giúp phân biệt sâm Việt Nam với sâm Triều Tiên là ở thân và rễ sâm Việt Nam hình thành những đốt trúc do thân khí sinh rung lá mỗi năm. Sâm Triều Tiên không có đặc điểm này.

Ngọc Linh sâm thường mọc ở độ cao từ 1.200m trở lên, thuộc những cánh rừng râm, nhất là ở dưới những tán cây to.

Sâm mọc tự nhiên nhiều nhất tại vùng núi Ngọc Linh, Kon Tum

Những thành phần quý giá trong sâm Ngọc Linh

Không ít nghiên cứu cả trong nước và quốc tế về sâm Ngọc Linh Việt Nam, kết quả đưa đến nhiều số liệu bất ngờ về giá trị của loài thảo dược quý hiếm này. Đáng chú ý nhất là nghiên cứu của 2 nhà khoa học Nguyễn Minh Đức và Võ Duy Huấn vào năm 1994, giúp phát hiện ra tới 50 hợp chất quý hiếm có trong sâm Ngọc Linh. Đặc biệt trong số này có tới 24 saponin chưa từng được phát hiện ở các loài nhân sâm khác trên thế giới.

Ngoài ra, sâm Việt Nam còn chứa 14 acid béo, 16 acid amin và 18 nguyên tố đa lượng, vi lượng đều rất tốt cho sức khỏe.

Thành phần Saponin vượt trội trong sâm Việt Nam

Sâm Ngọc Linh có tác dụng gì?

Tác dụng của sâm Ngọc Linh nổi bật nhất có thể kể đến như:

• Hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa, ngăn ngừa lão hóa.
• Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư
• Chống stress, trầm cảm, giúp ăn ngon, ngủ ngon, hỗ trợ tăng cân.
• Bảo vệ tế bào gan, tái tạo tế bào máu, ngăn ngừa thiếu máu, tăng hoạt động trí tuệ và thể lực.
• Hỗ trợ tăng cường sinh lý cho cả nam và nữ.
• Tăng cường chức năng não bộ, cải thiện tình trạng suy nhược thần kinh.
• Giảm cholesterol xấu, tăng cholesterol tốt, ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
• Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường, tim mạch, huyết áp.

Những lợi ích tuyêt vời đối với sức khỏe từ quốc bảo sâm Việt Nam

Cách sử dụng sâm Ngọc Linh

Panxa vietnamensis là thảo dược có độ lành tính cao, sử dụng an toàn cho mọi lứa tuổi, ít gây ra tác dụng phụ. Liều dùng trung bình từ 50-200mg/1kg thể trọng.

Cách dùng sâm Ngọc Linh gồm những cách phổ biến sau:

• Nấu nước uống: Sâm Ngọc Linh rửa sạch, thái lát, đun sôi trong khoảng 5 phút là dùng được. Nước sâm rất thơm ngon, ngọt mát, tốt cho sức khỏe, làm thức uống hàng ngày như uống trà.
• Sâm Ngọc Linh ngâm mật ong: Củ sâm đem ngâm mật ong sau 1-3 tháng là dùng được. Nên uống vào buổi sáng, pha với nước ấm. Tác dụng của sâm Ngọc Linh ngâm mật ong giúp tăng cường hệ miễn dịch, tăng cường năng lượng, chống mệt mỏi, tăng khả năng tập trung, hỗ trợ sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa lão hóa, tăng cường sức khỏe tổng thể.
• Sâm Ngọc Linh ngâm rượu: Ngâm trong 3 tháng là đem ra dùng được. Rượu sâm có hương thơm nồng, vị ngọt rất dễ uống. Uống rượu sâm khoảng 30ml mỗi ngày rất tốt cho sức khỏe, giúp ăn ngon, ngủ ngon, cải thiện sinh lý, tăng sức đề kháng.
• Dùng sâm chế biến món ăn: Bạn có thể thêm sâm Việt Nam vào các món hầm như: gà ác hầm, vịt hầm,… rất bổ dưỡng, giúp phục hồi sức khỏe nhanh chóng, rất thích hợp dùng cho người mới ốm dậy.

4 Cách sử dụng sâm tươi Ngọc Linh tốt nhất

Những lưu ý khi dùng sâm Việt Nam

• Loài sâm này không nên dùng cho phụ nữ mang thai, người bị chứng chướng bụng, đầy hơi, đau, lạnh bụng, người bị cao huyết áp.
• Khi dùng sâm không nên ăn đồ hải sản, củ cải hay kết hợp sâm với trà vì chúng có thể làm giảm tác dụng của sâm.
• Luôn tuân thủ liều lượng theo chỉ định.
• Khi ngâm hay nấu sâm không được dùng đồ kim loại, đồ nhựa vì có thể làm thay đổi các hoạt chất trong sâm.

Cách phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả

Sâm Ngọc Linh Việt Nam bề ngoài khá giống với nhiều loại sâm và thảo dược khác như: Sâm Lai Châu, một số loại sâm ở Trung Quốc, sâm Vũ Diệp (tam thất hoang), tam thất, hay củ Đan Thạch… Điều này khiến người mua khó khăn trong việc phân biệt, và cũng là cơ hội cho không ít doanh nghiệp, cá nhân lợi dụng thương hiệu Quốc bảo Sâm Ngọc Linh để trục lợi.

Vậy phân biệt sâm Ngọc Linh thật, giả bằng cách nào?

Cách phân biệt thông thường

Thông qua mùi vị:

Sâm thật sẽ có mùi thơm nồng, dễ dàng ngửi bằng mũi, khi nếm thử sẽ có vị đắng, pha ngọt nhẹ, thanh mát, giòn, không có xơ. Trong khi sâm giả sẽ không có mùi thơm đặc trưng, nhai thấy cứng, dai, nhiều xơ, vị ngái, đắng ngắt chứ không thanh mát, ngọt nhẹ như sâm Ngọc Linh thật.

Hai loại tam thất dễ bị nhầm lẫn với sâm Ngọc Linh

Thông qua đặc điểm hình thái bên ngoài:

Sâm Việt Nam thật có lá nhỏ, mỏng, mềm, dạng lá kép chân vịt, mỗi cây có từ 3-5 lá kép, mọc ở đỉnh của thân. Xung quanh mép lá có răng cửa rất nhỏ và đều. Trong khi đó sâm giả lá sẽ to, rộng và dày hơn, răng cưa sâu hơn, sau lá có ít lông hơn.

Hình dạng lá sâm Ngọc Linh

Về thân, sâm Ngọc Linh chuẩn sẽ có các mắt trên thân mọc so le nhau, không đều, các mắt không tròn hẳn và mọc lõm vào thân, củ. Cây sâm 3 năm tuổi sẽ có 1 mắt, sau đó cứ thêm 1 tuổi thì thêm 1 mắt. Sâm thật có nhiều rễ bám. Ngoài ra, vỏ của củ sâm thật mỏng, nhẵn, không xù xì.  Củ khi được rửa sạch có màu vàng nâu hoặc xanh xám. Trong khi cây sâm giả khoảng cách mắt đều và mọc thẳng hàng hơn, có nhiều mắt, vỏ sần sùi

Thông qua khối lượng củ sâm: 

Củ sâm Ngọc Linh thật tuy bé nhưng nặng, cầm chắc tay. Còn loại giả thì ngược lại, nhìn thì to nhưng nhẹ, cảm giác rỗng bên trong.

Phân biệt củ sâm thật và giả

Cách phân biệt thông qua kiểm định

Đem sâm đi kiểm định hợp chất chính là cách chính xác nhất để phân biệt sâm Ngọc Linh thật và giả. Cách này chỉ được thực hiện tại các trung tâm uy tín, có khả năng kiểm định chuyên sâu.

Theo đó, mẫu dược liệu sẽ được kiểm tra và xác định thông qua các phản ứng hoá học đặc trưng để định tính hợp chất Saponon có trong sâm. Sau đó sử dụng phương pháp định tính Saponin toàn phần bằng Sắc ký lớp mỏng (Thin Layer Chromatography) để xác định từng loại Saponin, từ đó đưa ra kết luận xem mẫu dược liệu đó có phải là sâm Ngọc Linh hay không. 

Sâm thật sẽ có đầy đủ các hợp chất Rg1, Rb1 và Majonoside R2 với hàm lượng cao. Trong khi sâm giả sẽ không chứa Majonoside R2, và chỉ chứa hàm lượng rất nhỏ Rg1, Rb1.

Thiết bị phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả tiên tiến nhất hiện nay

Vừa qua, tỉnh Kon Tum đã đầu tư 13 tỷ đồng mua thiết bị phân tích sâm Ngọc Linh thật, giả nhằm giúp kiểm định và góp phần bảo vệ thương hiệu sâm Ngọc Linh tại Kon Tum (Theo VTV.vn đưa tin ngày 12/9/2023).

Thiết bị gồm có hệ thống kiểm định DNA và hệ thống thiết bị kiểm định, phân tích saponin. Hệ thống thiết bị kiểm định DNA phân tích gen nhằm xác định về nguồn gốc các sản phẩm có đúng là sâm Ngọc Linh hay không. Việc phân tích DNA có hai phương pháp phân tích nhanh và phân tích chậm; trong đó phân tích chậm mất khoảng 2 ngày; phân tích nhanh chỉ từ 4 - 5 tiếng. Phân tích thành phần hợp chất Saponin (một loại đặc trưng của sâm Ngọc Linh) để xác định hàm lượng có bao nhiêu phần trăm và có những thành phần hoạt chất nào.

Thiết bị mới nhất giúp phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả

Sau 1 tháng đi vào vận hành, đến nay, các chuyên viên kỹ thuật của Trung tâm Nghiên cứu - Ứng dụng và Dịch vụ Khoa học - Công nghệ tỉnh Kon Tum đã làm chủ công nghệ, làm chủ quy trình phân tích... đáp ứng tiêu chuẩn của phòng thử nghiệm theo quy định.

Với các phương pháp trên, rõ ràng phương pháp sử dụng thiết bị công nghệ cao để kiểm định sẽ mang lại độ chính xác cao hơn, đảm bảo tính khoa học và pháp lý. Trong khi cách phân biệt sâm Ngọc Linh thật giả thông qua mùi vị và đặc điểm bên ngoài chủ yếu là thông qua kinh nghiệm, độ chính xác hạn chế.

Hy vọng thông qua bài viết, Aloola.vn đã giúp bạn có những hiểu biết đầy đủ về sâm Ngọc Linh - được xem là quốc bảo sâm của Việt Nam. Nếu có nhu cầu mua, cũng như được tư vấn chi tiết về công dụng, cách dùng, cách phân biệt thật giả loài sâm quý này, mời bạn liên hệ cho chúng tôi theo Hotline: 0914 844 666 để được hỗ trợ.

Tác Giả: Hoàng Oanh